Cmentarz Komunalny (Wschodni):

Zabytki

Opis obiektu

Cmentarz Wschodni (Ostfriedhof), obecnie Cmentarz Komunalny: nekropolia funkcjonująca od roku 1869 w Gubinie, przystosowana po II wojnie światowej do potrzeb ludności polskiej. Na cmentarzu znajdują się trzy pomniki: kamień z tablicą pamiątkową dla ofiar zbrodni stalinowskich i deportacji Polaków na Sybir; tablica pamiątkowa dotycząca zbiorowej mogiły saperów, którzy rozminowywali miasto po zakończeniu II wojny światowej; pomnik byłych niemieckich mieszkańców, których groby po przekształceniu cmentarza zostały zlikwidowane lub zniszczone.

Historia obiektu

Gdy w połowie XVII wieku miejsca pochówkowe na cmentarzu przy kościele farnym zostały prawie całkowicie zapełnione, władze Guben postanowiły założyć nową nekropolię poza murami miasta. W tym celu zakupiono część winnicy na Wzgórzu Wielkanocnym (niem. Osterberg), na którym w 1660 roku oddano do użytku cmentarz ewangelicki. Nektropolia nie tylko spełniała coraz bardziej brane wtedy pod uwagę odgórne wymogi higienieczne, sugerujące relokację lub zakładanie miejsc pochówków extra muros (łac. »poza murami«). Była ona zaplanowana zgodnie z myślą dominującego wówczas w tym regione protestantyzmu, który odchodził od kultu relikwii i wstawiennictwa za osoby zmarłe. Duży wpływ na formę i funkcję nekropolii miał Marcin Luter, który uważał, że cmentarze powiny być cichym, estetycznym oraz motywującym do modliwy i zadumy założeniem przestrzennym, przypominającym w swym kształcie park. I właśnie wedle tej nowej zasady w granicach Starego Cmentarza stawiane były, pośród okazałego drzewostanu i ustronnych alejek, misternie wykonane nadgrobki i grobowce, należące głównie do zasłużonych rodzin gubińskich. Wśród pochowanych był m.in. zmarły w 1667 roku Johann Frank – radca miejski, burmistrz miasta Guben, poeta oraz naczelnik krajowy Dolnych Łużyc.
W 1690 roku zbudowano szachulcowy kościół, którego budowa, możliwa dzięki ofiarze mieszkańców miasta, była postrzegana również jako pomnik wdzięczność lokalnej ludności za zwycięstwo nad Turkami pod Wiedniem w 1683 roku. W połowie XIX wieku na starym cmentarzu, podobnie jak w przypadku nekropolii farnej, wyczerpały się miejsca pod nowe groby, co zainicjowało starania o utworzenie znacznie większego założenia dla coraz szybciej rosnącej liczby mieszkańców. W ten sposób 17 kwietnia 1869 roku udostępniono do użytku funcjonujący do dzisiaj Cmentarz Wschodni (niem. Ostfriedhof, dzisiaj cmentarz komunalny) wraz z dużym krematorium. Pierwszym pochowanym był inwalida Kalisch. W tym samym roku wyłączono z czynnego użytku Stary Cmentarz - wyjątkiem były pochówki w już istniejących grobowcach lub miejscach dziedziczonych.
W latach 20. XX. wieku przez obszar cmentarza, tuż przy samej ścianie szczytowej kościoła, poprowadzono Teichbornstraße (dzisiaj ul. Królewska), zmiejszając tym samym znacznie powierzchnię cmentarza. Po zakończeniu II wojny światowej do 1956 roku, czyli do czasu likwidacji niemieckich nagrobków na Cmentarzu Wschodnim, nieczynny cmentarz stał się raz jeszcze miejscem pochówku - tym razem jednak ludności polskiej.